ความสำคัญของสุขภาพจิตของเด็ก ที่พ่อแม่ไม่ควรละเลย

วิทยาศาสตร์ในเรื่องพัฒนาการของเด็กแสดงให้เห็นว่า รากฐานของสุขภาพจิตที่ดีนั้น จะถูกสร้างขึ้นในช่วงเริ่มต้นของชีวิต โดยจะเกิดจากประสบการณ์แรกเริ่ม รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างเด็กกับพ่อแม่ ผู้เลี้ยงดู ญาติ ครู และเพื่อน ๆ ของเด็กเอง ซึ่งล้วนมีผลต่อพัฒนาการของโครงสร้างทางสมอง

หากมีสิ่งใดเข้ามาขัดขวางกระบวนการของพัฒนาการนี้ ก็อาจมีผลกระทบต่อตวามสามารถในการเรียนรู้และการพัฒนาความสัมพันธ์ของเด็กกับผู้อื่นในระยะยาวหรือตลอดชีวิตได้

สุขภาพจิตที่ดีนั้นเป็นรากฐานที่สำคัญ ที่จะสนับสนุนพัฒนาการในด้านอื่น ๆ ของมนุษย์ จากการสร้างรูปแบบความสัมพันธ์ มิตรภาพ ไปสู่ความสำเร็จในการเรียน การทำงาน และการใช้ชีวิต เปรียบเสมือนโต๊ะตัวหนึ่ง ถ้าขาโต๊ะไม่แข็งแรง โยกเยก วางอยู่บนพื้นที่ไม่เรียบ หรือผิวของโต๊ะไม่เรียบ ไม่สม่ำเสมอ เราก็ไม่สามารถใช้โต๊ะตัวนี้ได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ ปัจจัยที่ทำให้เกิดปัญหาทางสุขภาพจิตนั้น ก็อาจมาจากหลากหลายสาเหตุที่เกี่ยวข้องกัน เช่นเดียวกับโต๊ะ ที่แม้ขาโยกเล็กน้อย ก็อาจทำให้เกิดปัญหาใหญ่ในการใช้งาน และยากที่จะซ่อมแซมเมื่อเวลาผ่านไป การจัดการกับความกังวลเกียวกับสุขภาพจิตของเด็กนั้น จำเป็นต้องมีการระบุต้นกำเนิดของสาเหตุและแนวทางการรักษาให้เหมาะสมกับสาเหตุของปัญหานั้น ไม่ว่าจะมาจากสิ่งแวดล้อม หรือตัวเด็กเอง หรือตามปกติแล้วมักจะมาจากทั้งสองสาเหตุ

การทำความเข้าใจว่าภาวะทางอารมณ์นั้นสามารถช่วยส่งเสริมหรือขัดขวางพัฒนาการในวัยเด็กได้อย่างไร จะช่วยให้เราสามารถสร้างเสริมสภาพแวดล้อมและประสบการณ์ที่จะช่วยป้องกันปัญหา และความสามารถในการแก้ไขปัญหาได้แต่เนิ่น ๆ โดยไม่รบกวนกระบวนการทางพัฒนาการของเด็ก

4 สิ่งที่ควรรู้

1. ปัญหาสุขภาพจิตที่สำคัญสามารถเกิดขึ้นได้ในเด็กเล็ก ซึ่งอาจเกิดจากความเครียด การบาดเจ็บ การถูกละเลย หรือการถูกล่วงละเมิด ซึ่งเด็ก ๆ จะมีลักษณะที่ชัดเจนของความวิตกกังวล เป็นโรคสมาธิสั้น (ADHD) มีพฤติกรรมผิดปกติ มีภาวะซึมเศร้า มีความเครียดจากการบาดเจ็บ อย่างไรก็ตาม เนื่องจากเด็กเล็ก ๆ จะมีการตอบสนองต่อประสบการณ์ทางอารมณ์ หรือเหตุการณ์ที่กระทบกระเทือนต่อจิตใจแตกต่างไปจากเด็กโต ดังนั้นการวินิจฉัยโรคอาจทำได้ยากกว่าผู้ใหญ่
2. เมื่อเด็กได้พบกับประสบการณ์ที่ดีและไม่ดี ยีนจะสร้างสารเคมีที่มีรูปแบบเฉพาะตัวที่แตกต่างกันออกมา ซึ่งจะเป็นตัวกำหนดว่ายีนนั้นจะแสดงออกมาอย่างไร การมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างยีนและประสบการณ์นั้น จะส่งผลต่อสุขภาพจิตในวัยเด็ก โดยปกติแล้วยีนในร่างกายของคนเรานั้นจะมีคำสั่งบรรจุอยู่ เพื่อบอกให้ร่างกายของเราทำงานหรือแสดงออกในแบบต่าง ๆ แต่สารเคมีเฉพาะตัวที่ถูกสร้างขึ้นจากการกระตุ้นโดยสภาพแวดล้อม หรือประสบการณ์ต่าง ๆ ที่กล่าวมาในข้างต้นนั้น สามารถออกฤทธิ์ในการอนุญาตหรือยับยั้ง คำสั่งจากยีนเหล่านั้นให้ถูกดำเนินการหรือไม่ก็ได้ ปฏิสัมพันธ์ระหว่างความมั่นคงและความโน้มเอียงทางพันธุกรรม รวมถึงประสบการณ์ความเครียดในช่วงการเริ่มต้นของชีวิต อาจทำให้เกิดปัญหาความไม่มั่นคงของสุขภาพจิตได้เมื่อเติบโตเป็นผู้ใหญ่
3. ความเครียดที่รุนแรงนั้นสามารถสร้างความเสียหายให้กับพัฒนาการทางสมอง และยังเพิ่มโอกาสในการเกิดปัญหาทางสุขภาพจิต ซึ่งอาจแสดงออกทันที ในช่วงระยะเวลาสั้น ๆ หรืออาจแสดงออกภายหลังเมื่อเด็กเติบโตขึ้น ความเครียดอย่างรุนแรงนี้ อาจเกิดขึ้นได้ เมื่อเด็กได้เจอกับความยากลำบาก และความกดดันบ่อยครั้ง หรือเป็นเวลานาน เช่น การล่วงละเมิดทางร่างกายหรือทางอารมณ์ การถูกละเลย ทอดทิ้ง การถูกปะทะด้วยความรุนแรง การใช้ยาเสพติด หรือมีอาการทางจิต เนื่องจากความเครียดที่รุนแรงนั้น จะส่งผลกระทบในระยะยาวต่อพัฒนาการทางสมองและระบบอวัยวะอื่น ๆ ซึ่งอาจทำให้ความพร้อมทางร่างกาย สุขภาพจิต การเรียนรู้ของเด็กลดลงได้
4. เด็ก ๆ บางคนอาจมีความสามารถในการอดทน และเอาชนะความกดดันที่รุนแรง เช่นการถูกล่วงละเมิด การบาดเจ็บ และการถูกทำร้ายจิตใจได้ อย่างไรก็ตาม พวกเขาก็มีขีดจำกัดในการที่จะฟื้นฟูสภาพจิตใจขึ้นมาจากภาวะที่ทุกข์ยากเช่นกัน ต่อให้เด็กเหล่านั้นถูกแยกออกมาจากสถานการณ์ที่กระทบกระเทือนต่อจิตใจของเด็ก และได้ไปอยู่ในสถานที่ใหม่ที่ได้รับการดูแลเป็นพิเศษทางด้านพัฒนาการและการฟื้นฟูจิตใจ แต่บ่อยครั้งเราก็มักจะพบว่า เด็ก ๆ เหล่านี้มักจะมีปัญหาในการควบคุมตนเอง การปรับตัวทางอารมณ์ให้เข้ากับผู้อื่น และความเข้าใจในตัวเอง

ถ้าคุณพ่อ คุณแม่ หรือผู้ปกครองท่านใดคิดว่า บุตรหลานของท่านนั้นมีปัญหาทางสุขภาพจิด หรือต้องพบเจอกับสภาพแวดล้อมที่ดูเป็นอันตรายต่อพัฒนาการทางจิตใจของบุตรหลานของท่าน คุณพ่อ คุณแม่ควรนำบุตรหลานไปพบ กุมารแพทย์ด้านพัฒนาการเด็ก จิตแพทย์ หรือนักจิตวิทยาเด็กเพื่อขอคำปรึกษา