Những điều cần biết về tính khí của trẻ
Trong khi một số trẻ có tính cách dễ đoán, điềm tĩnh và dễ uốn nắn, những trẻ khác có thể khó hơn và việc kiểm soát cảm xúc hay thể hiện cảm xúc cũng khó khăn hơn.
Các nhà tâm lý học giải thích rằng những khác biệt này là do tính khí của trẻ.
Giới thiệu ngắn gọn về tính khí
Tính khí là khuôn mẫu hành vi của một người có từ khi sinh ra, quyết định cách họ phản ứng với các tình huống, thể hiện bản thân và điều chỉnh cảm xúc của họ. Đây là đặc điểm tự nhiên, cơ bản của con người.
Mỗi em bé được sinh ra với những đặc điểm tính khí nhất định. Những đặc điểm này sẽ bộc lộ thông qua cách con tiếp cận tình huống, phản ứng với các kích thích và trải nghiệm thế giới xung quanh.
Các đặc điểm của tính khí
Các nhà tâm lý học đã xác định được 9 đặc điểm tính khí của bé, bao gồm:
- Cường độ hoạt động: Mức độ hoạt động thể chất của con
- Nhịp sinh học: Tính đều đặn trong thói quen ăn uống, ngủ nghỉ của bé
- Kiên trì/ Sự tập trung: Khả năng T bé có thể kiên nhẫn khi đối mặt với thử thách
- Sự sao nhãng: Liệu con có dễ dàng bị phân tâm không
- Tiếp cận/ Thoái lui: Cách con phản ứng với các tình huống mới, thể hiện sự nhiệt tình hoặc thờ ơ
- Khả năng thích nghi: Cách bé thích ứng với thói quen mới, môi trường mới hoặc khôi phục lại tinh thần sau khi buồn bã
- Chất lượng cảm xúc: Thời gian con có tâm trạng vui vẻ, dễ chịu so với thời gian con quấy khóc, la hét và chống cự người khác
- Độ nhạy cảm: Cách con phản ứng với thông tin thu nhận từ các giác quan như ánh sáng, âm thanh, kết cấu, hương vị và mùi vị.
- Mức độ phản ứng: Mức độ năng lượng bé dùng để biểu đạt cảm xúc của mình
Về cơ bản, mỗi trẻ thường thể hiện một khuôn mẫu hành vi nhất định cho mỗi đặc điểm tính khí. Ví dụ, con rất năng động, thường xuyên biểu đạt cảm xúc một cách mãnh liệt, kiên trì đối mặt với các nhiệm vụ khó khăn và ít bị phân tâm.
Các loại tính khí chính của con và cách giúp bố mẹ thích nghi
Các nhà tâm lý học tiếp tục phân chia 9 đặc điểm tính khí này vào 3 kiểu tính khí cơ bản dưới đây:
Dễ chịu (linh hoạt): Đây là kiểu tính khí của những em bé dễ gần, vui vẻ, điềm tĩnh và dễ thích nghi. Khoảng 40% các bé sở hữu tính khí này: bé dễ dàng tiếp cận và thích nghi với các tình huống mới, phản ứng nhẹ nhàng với mọi thứ, tâm trạng thường vui vẻ, có thói quen đi ngủ, thức dậy và ăn uống đều đặn.
Hiếu động, nóng nảy (khó chịu): Kiểu tính khí này thường thấy ở những em bé rất hiếu động, hay quấy khóc và có phản ứng mãnh liệt, dù là tích cực hay tiêu cực. Khoảng 10% các em bé sở hữu tính khí này. Các bé thường có xu hướng thoái lui khỏi những tình huống mới, phản ứng dữ dội với các kích thích từ môi trường, thói quen thất thường và tâm trạng tiêu cực. Con cũng thường xuyên quấy khóc và ăn ngủ thất thường. Bố mẹ có con thuộc nhóm tính khí này thường băn khoăn liệu mình có thể chăm sóc tốt cho con không, đó là lý do tại sao chúng được gọi là những đứa trẻ khó chiều trong các bài báo khoa học. Tuy nhiên, con lại có những đặc điểm đáng quý như sự mạnh mẽ, quyết đoán và lòng kiên trì.
Chậm khởi động (thận trọng): Khoảng 5 – 15% các bé được sinh ra với tính khí này. Đây là những bé dễ thoái lui hoặc chậm thích nghi với môi trường mới, ít hoạt động, thường thể hiện cảm xúc tiêu cực và do dự, sợ hãi trong những tình huống lạ lẫm. Bé phản ứng chậm có thể không phản ứng với những thay đổi, chẳng hạn thay đổi người chăm sóc hoặc lịch trình hàng ngày. Ngoài ra, bé thường quan sát các tình huống kỹ càng trước khi tham gia và không thích bị ép buộc làm bất cứ việc gì. Con cũng được mọi người đánh giá là nhút nhát, hay xấu hổ hoặc rất nhạy cảm.
Phản ứng của bố mẹ quan trọng như thế nào?
Là người trực tiếp chăm sóc con, bố mẹ nên tìm hiểu và điều chỉnh bản thân theo tính khí của con của mẹ , bao gồm cả thái độ và kỳ vọng của bố mẹ. Điều này sẽ tạo nên sự hòa hợp giữa bố mẹ và con.
Nói cách khác, bố mẹ cần điều chỉnh bản thân để phù hợp với tính khí của con, không phải theo cách ngược lại. Hãy tạo ra môi trường phù hợp để con phát triển dựa trên tính khí và nhu cầu đặc biệt của mình. con của mẹ không thể tự điều chỉnh tính khí của bản thân mà cần sự giúp đỡ của bố mẹ. Dần dần, con sẽ thấu hiểu và biết cách kiểm soát tính khí của bản thân để phù hợp với nhu cầu cuộc sống hàng ngày.
Ví dụ: nếu con của mẹ cần quan sát bạn bè chơi đùa trước khi tham gia cùng, hãy giúp đỡ con bằng cách đưa ra nhận xét về cách các bé khác chơi, đồng thời nhẹ nhàng khuyến khích con nếu con có hứng thú.
Một em bé không chỉ có một kiểu tính khí
Nhiều bố mẹ cho rằng con chỉ có 1 kiểu tính khí nhất định. Tuy nhiên, tính khí của con có thể được pha trộn từ 3 loại tính khí cơ bản.
Vì vậy, bố mẹ nên hiểu rõ cách con thể hiện 9 đặc điểm tính khí, cũng như nhận biết nhu cầu và hành vi của con. Ví dụ, con có thể phản ứng dữ dội với các tác động bên ngoài nhưng vẫn ăn ngủ đều đặn. Bảng dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa 9 đặc điểm tính khí và 3 kiểu tính khí khác nhau ở trẻ nhỏ.
