การฟื้นฟูหลังผ่าคลอด: วิธีดูแลแผลผ่าคลอดและรอยแผลเป็น

บทความนี้รวบรวมทุกเรื่องที่คุณแม่ควรรู้เพื่อให้แผลผ่าคลอดหายไว และลดรอยแผลเป็นให้น้อยที่สุด

มีเหตุผลมากมายที่ทำให้คุณแม่ต้องผ่าคลอด ไม่ว่าจะกรณีใด ๆ การผ่าคลอดจะต้องผ่าหน้าท้องเข้าไปถึงมดลูก และแผลนี้จะต้องใช้เวลาในการฟื้นฟู 

แผลผ่าคลอดส่วนใหญ่จะฟื้นฟูได้อย่างดี และสุดท้ายจะเหลือเพียงเส้นบาง ๆ เหนือบริเวณแนวขนอวัยวะเพศเท่านั้น 

ประเภทของแผลผ่าคลอด
ในการผ่าคลอด แพทย์จะผ่าบริเวณหน้าท้อง และผ่าอีกครั้งบริเวณมดลูก สำหรับบริเวณหน้าท้องแพทย์อาจผ่าหนึ่งในสองแบบต่อไปนี้

• การผ่าคลอดแนวนอน แพทย์จะผ่าเป็นแนวนอนเหนือบริเวณแนวขนอวัยวะเพศ ทั้งแพทย์และคุณแม่มักชอบวิธีนี้ เนื่องจากมีความเจ็บปวดน้อยกว่า และสังเกตเห็นได้ยากเมื่อแผลหายดีแล้ว ในการผ่าคลอดแนวนอนแพทย์จะผ่ามดลูกในแนวนอนเช่นกัน และจะผ่าที่ระดับต่ำ ซึ่งแผลลักษณะนี้จะมีโอกาสปริเปิดได้ยากหากคลอดครั้งต่อไป ดังนั้นในการตั้งครรภ์ครั้งต่อไปคุณแม่สามารถพยายามคลอดแบบธรรมชาติได้ โดยการผ่าตัดแผลที่มดลูกเป็นแบบอื่นจะไม่สามารถคลอดทางช่องคลอดได้
• การผ่าคลอดแนวตั้ง แพทย์จะผ่าแนวตั้งโดยผ่าจากกลางหน้าท้องบริเวณสะดือไปจนถึงด้านบนแนวขนอวัยวะเพศ การผ่าคลอดแบบนี้ไม่เป็นที่นิยมในปัจจุบันเนื่องจากแผลผ่าคลอดบริเวณหน้าท้องมีความเจ็บปวดมาก ใช้เวลานานในการรักษา และจะทิ้งรอยแผลเป็นที่เห็นได้ชัด

การปิดแผล
หลังจากนำทารกออกมาแล้วแพทย์จะเย็บปิดมดลูกโดยใช้ไหมละลาย และเย็บปิดผิวหนังหน้าท้องโดยใช้หนึ่งในสามวิธีต่อไปนี้ 

• ใช้แม็กเย็บแผล วิธีนี้รวดเร็วแต่มีโอกาสล้มเหลวสูง โดยแพทย์จะเอาแม็กเย็บออกประมาณหนึ่งสัปดาห์หลังการผ่าตัด
• ใช้ไหมเย็บแผล วิธีนี้ใช้เวลามากขึ้นแต่โอกาสล้มเหลวต่ำ 
• ใช้กาวสำหรับผ่าตัด แพทย์ผ่าตัดจะทากาวบนบริเวณแผลเพื่อป้องกัน ซึ่งกาวจะลอกออกเมื่อแผลหายดีแล้ว วิธีนี้จะเหลือรอยแผลเป็นน้อยที่สุด แต่อาจใช้ไม่ได้ผลดีกับผิวหนังทุกแบบ

วิธีดูแลแผลผ่าคลอด
ในการดูแลแผลผ่าคลอด ควรปฏิบัติดังนี้เพื่อป้องกันการติดเชื้อและปัญหาต่าง ๆ ที่ตามมา  

• ล้างแผลด้วยน้ำสบู่ทุกวันและซับให้แห้งด้วยผ้าขนหนู 
• ให้แผลได้สัมผัสอากาศให้มากที่สุด
• สวมเสื้อผ้าหลวม ๆ 
• ไม่ควรออกกำลังกาย แต่ให้พยายามเดินไปมา 
• ไปพบแพทย์ตามนัด เพื่อแพทย์จะได้สังเกตอาการและเห็นปัญหาต่าง ๆ ได้แต่เนิ่น ๆ 
• อาจใช้ประคบร้อนบริเวณแผลได้โดยเว้นระยะห่าง 15 นาที 
• ทานยาแก้ปวดตามที่แพทย์สั่ง 

สิ่งที่ควรระวัง
ในขณะที่ดูแลแผลผ่าตัด ให้คอยสังเกตอาการที่บ่งบอกว่ามีการติดเชื้อหรือมีปัญหาอื่น ๆ โดยสังเกตอาการเหล่าน้ี

• มีไข้สูงกว่า 38 องศาเซลเซียส (100.4 ฟาเรนไฮต์)
• มีหนองไหลออกจากแผล
• ความเจ็บปวดเพิ่มขึ้น แผลบวมแดง
• รู้สึกชาเป็นเวลานาน
• เจ็บปวดแปลบที่เชิงกรานและร้าวไปที่ขาทั้งสองข้าง

เมื่อมีอาการเหล่านี้ควรแจ้งให้แพทย์ทราบทันที

ความเสี่ยงที่แผลจะเปิดออก
ในบางกรณีที่พบได้ยาก แผลผ่าคลอดอาจเปิดออกได้ด้วยเหตุผลบางอย่าง ซึ่งแพทย์เรียกว่าแผลผ่าคลอดแยก สาเหตุที่อาจทำให้มีความเสี่ยงแผลเปิดมีดังนี้ 

• การผ่าคลอดแนวตั้ง 
• การเย็บแผลโดยใช้แม็กเย็บแผล
• มีการเกร็ง หรือมีแรงกดดันที่แผล
• เลือดไปเลี้ยงไม่เพียงพอ
• ภาวะโลหิตจางอย่างรุนแรง
• การฟื้นฟูไม่ดีพอ
• การติดเชื้อ

เมื่อไรที่ควรไปพบแพทย์
คุณแม่ควรไปพบแพทย์ทันทีหากมีอาการอย่างหนึ่งในต่อไปนี้ 

• ปวดบริเวณหน้าท้องอย่างรุนแรง
• มีเลือดไหลจากอวัยวะเพศปริมาณมากและมีลิ่มเลือด
• มีเลือดไหลจากแผลผ่าตัด
• มีของเหลวกลิ่นเหม็นไหลจากอวัยวะเพศ 
• แผลผ่าตัดบวมหรือมีสีแดงขึ้น
• มีกลิ่นเหม็นจากบริเวณแผลผ่าตัด
• มีของเหลว หรือหนองไหลจากแผลผ่าตัด
• แผลผ่าตัดบวม หรือเป็นก้อนแข็ง
• หน้าท้องส่วนล่างบวม หรือคลำพบก้อน
• ปัสสาวะแล้วรู้สึกเจ็บปวด
• อุจจาระแล้วรู้สึกเจ็บปวด
• ท้องผูกอย่างรุนแรง หรือไม่สามารถถ่ายได้
• มีไข้มากกว่า 37.78 องศาเซลเซียส (100 องศาฟาเรนไฮต์)
• มึนหัว
• ความดันเลือดต่ำ

การลดรอยแผลเป็น
สำหรับคุณแม่บางคน แผลผ่าคลอดอาจฟื้นฟูโดยมีแผลเป็นเป็นเส้นหยักและหนา หากเป็นแบบนี้แพทย์มักแนะนำดังนี้

• นวดบริเวณแผลเป็น: การนวดที่แผลเป็นบ่อย ๆ หลังจากแผลหายแล้วจะช่วยเพิ่มการไหลเวียนเลือดไปยังแผล ซึ่งจะช่วยให้แผลเป็นจางลงได้ คุณแม่อาจใช้วิตามินอี หรือซิลิโคนเจลทา จากนั้นใช้นิ้วชี้และนิ้วกลางนวดคลึงเป็นวงกลมวันละ 5 ถึง 10 นาที
• เจลซิลิโคน หรือแผ่นซิลิโคน: งานวิจัยพบว่าซิลิโคนสามารถช่วยให้แผลเป็นนุ่มและเรียบลง และยังช่วยลดความเจ็บปวดได้
• รักษาด้วยเลเซอร์: การใช้เลเซอร์จะช่วยให้แผลนุ่มลง ทำให้รอยจางลง และทำให้รอยแผลเรียบลงได้ 
• การฉีดเสตียรอยด์บริเวณแผลเป็น: วิธีนี้จะช่วยลดอาการบวม ลดความเจ็บปวดและช่วยให้แผลจางลงได้ 

ศัลยกรรมตกแต่งแก้ไขรอยแผลเป็น: หากแผลเป็นมีขนาดใหญ่มาก แพทย์อาจเสนอให้ทำศัลยกรรมรอยแผลเป็น โดยการผ่าเปิดแผลออกมาเพื่อตัดเนื้อส่วนที่เสียหายออก ซึ่งจะช่วยให้แผลดูจางลง จากนั้นก็ปิดแผลเพื่อให้ดูกลมกลืนกับผิวหนังรอบ ๆ