เช็คลิสต์สุขภาพจิตคุณแม่

อาการอารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย และความรู้สึกเศร้าระหว่างการตั้งครรภ์ หรือภายใน 1 ปีหลังคลอดอาจเกิดขึ้นได้กับคุณแม่ทุกคน ทุกช่วงอายุ ช่วงรายได้ และทุกชาติพันธุ์ 

มะลิได้เตรียมเช็คลิสต์นี้มาเพื่อช่วยคุณแม่ติดตามอารมณ์และอาการของตนเอง เพื่อจะได้รู้ว่าอาการที่เป็นอยู่นี้ปกติหรือไม่ 

เช็คลิสต์สุขภาพจิตคุณแม่
คำถามด้านล่างนี้คือคำถามที่คุณแม่อาจลองถามตัวเองดูได้:

• รู้สีกซึมเศร้า หรือไม่มีความรู้สึกเลยหรือเปล่า?
• รู้สึกสิ้นหวังบ้างไหม?
• รู้สึกไม่สนใจในตัวลูกหรือเปล่า?
• รู้สึกว่าไม่สามารถตั้งสมาธิกับสิ่งที่ทำหรือไม่?
• รู้สึกว่าความคิดไม่ชัดเจนหรือไม่?
• รู้สึกกระวนกระวาย หรือวิตกกังวลไหม?
• รู้สึกใจสั่นบ้างไหม?
• รู้สึกโกรธบ่อย ๆ หรือหงุดหงิดง่ายไหม?
• รู้สึกมึนงงบ่อย ๆ หรือไม่?
• นอนหลับยากเมื่อลูกหลับหรือไม่?
• มีความวิตกกังวลมาก หรือกลัวมากหรือไม่? (เช่นกลัวเรื่องสุขภาพของลูก หรือความปลอดภัยของลูกน้อย)
• เห็นภาพความทรงจำที่น่ากลัวในช่วงที่ตั้งครรภ์ หรือตอนคลอดลูกหรือไม่?
• คุณพยายามหลีกเลี่ยงสิ่งที่ทำให้นึกถึงการคลอดลูกหรือเปล่า?
• มีความคิดที่น่ากลัวหรือไม่อยากคิดถึงหรือไม่?
• รู้สึกว่าอยากทำกิจกรรมหนึ่งซ้ำ ๆ เพื่อลดความวิตกกังวลหรือไม่?
• รู้สึกไม่อยากนอนหลับ แต่สามารถทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้หรือไม่?
• รู้สึกคึกและมีแรงมากกว่าปกติหรือไม่?
• มองเห็นสิ่งที่คนอื่นมองไม่เห็น หรือได้ยินเสียงที่คนอื่น ๆ ไม่ได้ยินหรือไม่?
• มีความคิดอยากทำร้ายตัวเองหรือทำร้ายลูกบ้างไหม?

เช็คลิสต์เหล่านี้ไม่ใช่เครื่องมือในการวินิฉัยแต่เป็นเพียงคำแนะนำคร่าว ๆ ที่จะช่วยให้คุณแม่สำรวจสุขภาพจิตใจของตนเองเพื่อให้ทราบว่าสมควรต้องขอความช่วยเหลือหรือไม่ หากตอบว่าใช่ในหนึ่งข้อหรือมากกว่า คุณแม่อาจมีอาการของความผิดปกติทางจิตใจ หรือมีปัญหาในใจที่อาจต้องแก้ไข ควรขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ เพื่อรับการวินิจฉัยและรักษา

ปัจจัยเสี่ยง
การรู้ปัจจัยเสี่ยงที่จะทำให้เกิดอาการซึมเศร้าหลังคลอด และอาการผิดปกติทางจิตต่าง ๆ จะช่วยให้คุณแม่สื่อสารกับคนในครอบครัวและผู้ให้บริการทางการแพทย์ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น คนรอบข้างจะได้วางแผนการดูแลที่ครอบคลุมมากขึ้นให้คุณแม่ได้

คุณอาจมีความเสี่ยงในการเกิดอาการซึมเศร้าหลังคลอดได้หากมีปัจจัยต่อไปนี้:

• เคยเป็นโรคซึมเศร้าหรือวิตกกังวล 
• เคยเป็นโรคไบโพลาร์ 
• เคยเป็นโรควิกลจริต (psychosis) 
• มีประวัติเคยเป็นโรคเบาหวาน หรือโรคเกี่ยวกับไทรอยด์
• มีคนในครอบครัวเคยเป็นโรคทางจิตเวช
• เคยเป็นโรคกลุ่มอาการก่อนมีประจำเดือน (premenstrual syndrome – PMS)
• มีประวัติเป็นเหยื่อความรุนแรงทางเพศ หรือมีความชอกช้ำทางจิตใจเกี่ยวกับเรื่องเพศ
• การตั้งครรภ์หรือการคลอดทำให้เกิดบาดแผลทางจิตใจ
• เคยสูญเสียทารกในครรภ์ หรือทารกเสียชีวิต
• มีทารกที่ต้องเข้ารับการดูแลในแผนกบำบัดพิเศษทารกแรกเกิด​ (NICU)
• มีปัญหาด้านความสัมพันธ์
• มีปัญหาด้านการเงิน
• เป็นการตั้งครรภ์ในวัยรุ่น
• เป็นพ่อ/แม่เลี้ยงเดี่ยว
• ไม่ได้รับการสนับสนุนจากคนรอบข้าง
• ไม่ได้อยู่ในประเทศบ้านเกิด
• มีอุปสรรคในการให้นมลูก

หากคุณแม่มีปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ เหล่านี้หนึ่งข้อหรือมากกว่า พยายามสังเกตอารมณ์ตัวเองบ่อย ๆ และแจ้งให้เพื่อนและครอบครัวทราบเพื่อพวกเขาจะได้คอยช่วยสังเกตอาการของโรคซึมเศร้า นอกจากนี้ควรปรึกษาแพทย์ เมื่อได้รับความช่วยเหลืออย่างถูกต้องแล้วไม่ว่าใครก็สามารถป้องกันไม่ให้อาการแย่ลงและกลับมาเป็นปกติได้

ขอขอบคุณ
บทความเกี่ยวกับสุขภาพจิตนี้ถูกจัดทำขึ้นจากการร่วมมือและการสนับสนุนจาก Pranaiya & Arthur Magoffin Foundation เพื่อความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นสำหรับคุณพ่อคุณแม่และลูกน้อย