โรคซึมเศร้าหลังคลอดคืออะไร?

การได้เป็นพ่อแม่มักป็นเรื่องน่าตื่นเต้นยินดี แต่ก็อาจทำให้รู้สึกเหนื่อยล้าขึ้นได้มาก โดยเฉพาะสำหรับคุณพ่อคุณแม่มือใหม่  หากคุณแม่เริ่มรู้สึกเศร้า โดดเดี่ยว มีอารมณ์เปลี่ยนแปลงได้ง่าย เริ่มร้องไห้บ่อยขึ้นกับสิ่งไม่ได้ดั่งใจ อาจเป็นสัญญาณเตือนว่าคุณอาจมีอาการที่เรียกว่าโรคซึมเศร้าหลังคลอด

โรคซึมเศร้าหลังคลอด (postpartum depression) คืออะไร
โรคซึมเศร้าหลังคลอดเป็นรูปแบบหนึ่งของภาวะซึมเศร้าที่มักเกิดกับคุณแม่หลังคลอดประมาณ 1 ใน 10 คน ส่วนใหญ่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน การเปลี่ยนแปลงของร่างกาย หรือการเปลี่ยนแปลงทางสังคม 

ผู้ที่มีภาวะโรคซึมเศร้าหลังคลอดจะมีความรู้สึกเศร้า โดดเดี่ยว อารมณ์เปลี่ยนแปลงได้ง่าย ไม่สามารถจัดการกับอารมณ์ของตนเองได้ หรืออาจเริ่มมีความคิดหมกหมุ่นที่จะทำร้ายตัวเองหรือลูก

โรคซึมเศร้าหลังคลอดกับเบบี้บลูส์ต่างกันอย่างไร
มากกว่าครึ่งของคุณแม่มือใหม่จะมีอาการเบบี้บลูส์หลังคลอด และประมาณ 15% จะเป็นโรคซึมเศร้าหลังคลอด ทั้งสองแบบจะมีอาการที่แสดงออกมาคล้ายกันดังต่อไปนี้

• ร้องไห้บ่อย ๆ โดยไม่มีสาเหตุ
• ความรู้สึกเศร้า หรือรู้สึกท่วมท้น 
• เบื่ออาหาร
• มีปัญหาในการนอนหลับ
• อารมณ์แปรปรวน เปลี่ยนแปลงง่าย

อาการของโรคซึมเศร้าหลังคลอดจะรุนแรงกว่า โดยมีอารมณ์ขึ้นลงสลับกัน ร้องไห้บ่อย ๆ หงุดหงิดง่ายและเหนื่อยล้า นอกจากนี้ยังมีความรู้สึกผิด วิตกกังวล และไม่สามารถดูแลทารกและตัวเอง หรือหน้าที่ที่คนเองต้องรับผิดชอบได้ 

อาการทั้งสองแบบมักเริ่มแสดงออกในสัปดาห์แรกหลังคลอด แต่อาการเบบี้บลูส์มักหายไปได้เองภายในสองสัปดาห์โดยไม่ต้องรักษา โรคซึมเศร้าหลังคลอดอาจมีอาการเป็นเดือน ๆ และอาจไม่สามารถหายได้จนกว่าจะได้รับการรักษาโดยผู้เชี่ยวชาญ

โรคซึมเศร้าหลังคลอดเกิดจากอะไร?
โดยพื้นฐานแล้วโรคซึมเศร้าหลังคลอดเกิดจากความไม่สมดุลของสารเคมีที่ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานในร่างกาย ซึ่งการตั้งครรภ์และการคลอดทำให้ฮอร์โมนเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว

ปริมาณเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน ซึ่งเป็นฮอร์โมนสืบพันธุ์ของเพศหญิงจะเพิ่มขึ้นถึง 10 เท่าระหว่างการตั้งครรภ์ และจะลดลงอย่างรวดเร็วหลังการคลอด โดยฮอร์โมนจะลดลงเท่าก่อนตั้งครรภ์ภายใน 3 วันหลังคลอด 

โดยทั่วไปแล้วโรคซึมเศร้าหลังคลอดมักเกิดในช่วง 4 วันหลังการคลอด ดังนั้นจึงมีแนวโน้มสูงว่าเกิดจากการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของฮอร์โมนที่กล่าวมา

ความเสี่ยงในการเกิดโรคซึมเศร้าหลังคลอด
นักวิจัยยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดว่าอาการซึมเศร้าหลังคลอดเกิดจากอะไร แต่มีปัจจัยหลายอย่างที่อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคได้:

• ประวัติการเป็นโรคซึมเศร้า หรือประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคซึมเศร้า หรือกลุ่มอาการรุนแรงก่อนมีประจำเดือน (premenstrual dysphoric disorder)
• ปัญหาเกี่ยวกับการตั้งครรภ์ เช่น ปัญหาทางสุขภาพ คลอดลำบาก หรือคลอดก่อนกำหนด
• อายุต่ำกว่า 20 ปีหรือเป็นคุณแม่เลี้ยงเดี่ยว
• มีทารกที่ต้องการการดูแลเป็นพิเศษ หรือทารกที่ร้องไห้บ่อย 
• ปัญหาชีวิตคู่ หรือความขัดแย้งในความสัมพันธ์
• ขาดกำลังใจจากสังคมรอบข้าง
• รู้สึกไม่แน่ใจกับการตั้งครรภ์ 

จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็นโรคซึมเศร้าหลังคลอด
คุณแม่มือใหม่อาจมีโอกาสเป็นโรคซึมเศร้าหลังคลอดหากมีอาการต่อไปนี้หลังจากการคลอด และอาการคงอยู่มากกว่า 2 สัปดาห์ติดต่อกัน: 

• รู้สึกเศร้าตลอดทั้งวัน
• ร้องไห้บ่อย
• ทานอาหารมากเกินไป หรือน้อยเกินไป
• ปลีกตัวออกจากครอบครัวและเพื่อนฝูง
• รู้สึกไม่มีความสัมพันธ์กับลูก
• มีปัญหาในการทำกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน รวมถึงการดูแลลูก
• มีความรู้สึกผิด
• กลัวจะเป็นแม่ที่ไม่ดี
• กลัวอย่างมากที่จะทำร้ายตัวเองหรือทำร้ายทารก

หากมีความรู้สึกเหล่านี้ควรขอความช่วยเหลือทันที ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดไม่เพียงแต่ส่งผลกระทบกับคุณแม่ แต่จะส่งผลต่อพัฒนาการทางร่างกาย สมอง และจิตใจของลูกอีกด้วย ควรรีบปรึกษาคนที่คุณไว้ใจหรือขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญโดยทันที ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดสามารถรักษาให้หายได้ด้วยการใช้ยาหรือการรับคำปรึกษา ถึงแม้จะอยู่ในช่วงให้นมลูกก็ตาม

ขอขอบคุณ
บทความเกี่ยวกับโรคซึมเศร้าหลังคลอดนี้ถูกจัดทำขึ้นจากการร่วมมือและการสนับสนุนจาก Pranaiya & Arthur Magoffin Foundation เพื่อความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นสำหรับคุณพ่อคุณแม่และลูกน้อย