Não bộ của con phát triển gần hoàn thiện trong 5 năm đầu đời

5 năm đầu đời là thời gian não bộ của con phát triển mạnh mẽ. Khoảng 90% quá trình phát triển não bộ của con của mẹ diễn ra trong giai đoạn này.

Sự phát triển não bộ của bé trong 5 năm đầu đời
Sau sinh, kích thước bộ não của con chỉ bằng 25% so với não của người trưởng thành. Tuy nhiên, não bộ sẽ tăng gấp đôi kích thước khi con được 1 tuổi và tiếp tục phát triển để đạt 80% kích thước so với người lớn lúc con 3 tuổi. Khi bước sang tuổi thứ 5, kích thước bộ não của con có thể bằng 90% kích thước não bộ của bố mẹ.

Các giai đoạn phát triển trí não của con
Giống như các cơ quan khác trong cơ thể, bộ não của con bắt đầu hình thành và phát triển ngay từ trong bụng mẹ và không ngừng hoàn thiện sau khi chào đời. Vì vậy, có thể chia quá trình phát triển này thành 2 giai đoạn: trước sinh và sau sinh.

Trước sinh
Ngay từ tuần thứ 3 của thai kỳ, hệ thống thần kinh sơ khai của thai nhi đã hình thành và được gọi là tấm thần kinh. Các tế bào thần kinh cấu tạo nên não và tủy sống đều bắt nguồn từ cấu trúc này.

Sau sinh
Sau khi chào đời, bộ não của con có khoảng 100 tỷ tế bào thần kinh, tương tự như người lớn. Mặc dù vậy, kích thước não bộ của trẻ sơ sinh chỉ bằng 1/4 so với người trưởng thành. Sau này, kích thước não bộ của con tăng lên không phải do các tế bào thần kinh mới được hình thành mà bởi gia tăng kết nối giữa các tế bào thần kinh với nhau (còn gọi là khớp nối thần kinh).

Trên thực tế, có khoảng 50 nghìn tỷ khớp nối thần kinh trong bộ não của trẻ sơ sinh. Trong khi đó, con số này ở người lớn là hơn 500 nghìn tỷ. Những kết nối thần kinh này chính là cơ sở quyết định cách bé suy nghĩ và hành xử.

Sự phát triển não bộ trong giai đoạn đầu đời
Não bộ của con phát triển gần hoàn thiện sau 5 năm đầu đời, trước khi con bước vào trường mẫu giáo. Quá trình này đã tạo ra rất nhiều kết nối thần kinh. Cụ thể, trong 3 năm đầu tiên, khoảng 1 triệu kết nối đã được hình thành mỗi giây, nhiều hơn bất kỳ thời điểm nào suốt cuộc đời con. Đây chủ yếu là những kết nối đơn giản được tạo ra để con đáp ứng với kích thích từ môi trường.

Trong thời thơ ấu, các vùng não bộ khác nhau của bé rất nhạy cảm với những trải nghiệm từ cuộc sống. Đó chính là lý do vì sao 5 năm đầu đời được xem là giai đoạn quan trọng với con. Ở giai đoạn này, các liên kết thần kinh rất linh hoạt và mềm dẻo. Những trải nghiệm mà con có được từ cuộc sống sẽ ảnh hưởng đến cách mà những kết nối này hình thành. Sau giai đoạn quan trọng này, các kết nối thần kinh sẽ ổn định và kém linh hoạt hơn.

Có thể hỗ trợ não bộ của con phát triển không?
Bố mẹ có thể tác động tích cực đến sự phát triển não bộ của bé bằng cách đem đến cho con nhiều trải nghiệm đa dạng. Bởi lẽ bộ não của con sẽ phát triển tốt hơn khi có cơ hội phản ứng với nhiều tình huống khác nhau trong những năm đầu đời.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng một môi trường tích cực giúp giảm thiểu nguy cơ chậm phát triển ở trẻ. Trái lại, bỏ bê, ngược đãi hoặc cho phép con tiếp xúc quá nhiều với tivi, điện thoại và ít tương tác với bé có thể tác động tiêu cực đến sự phát triển trí não thời thơ ấu và thành công sau này của con.

Bố mẹ nên làm gì để hỗ trợ não bộ của con phát triển?
Điều tốt nhất mà bố mẹ có thể dành cho con chính là tình yêu, sự quan tâm và chăm sóc. Tất cả các bé khỏe mạnh đều cố gắng tương tác với bố mẹ bằng cách mỉm cười, ê a hoặc khóc (mà các nhà nghiên cứu gọi là “tín hiệu”); và con luôn mong đợi bố mẹ cười đáp lại, nói chuyện, hát hoặc thậm chí cho bé ăn (“đáp lại tín hiệu”). Giống như một trận đấu quần vợt, hành động tương tác qua lại này chính là chìa khóa để tạo nên các kết nối thần kinh trong não bộ của con.