ภาวะวิกลจริตหลังคลอดคืออะไร?

ภาวะวิกลจริตหลังคลอดเป็นอาการทางจิตเวชขั้นรุนแรงที่ต้องเข้ารับการรักษาอย่างเร่งด่วน 

คุณแม่ 1 – 2 คนจาก 1,000 คนจะมีโอกาสเป็นโรคนี้และจะต้องการการสนับสนุนทางจิตใจหลังคลอด

ภาวะวิกลจริตหลังคลอดคืออะไร
ภาวะวิกลจริตหลังคลอด (Postpartum psychosis) คือความผิดปกติทางจิตเวชขั้นรุนแรงที่อาจเกิดขึ้นได้ฉับพลันหลังการคลอดบุตร มีลักษณะเด่นคือเกิดอาการสับสน หลงผิด ประสาทหลอน มีอารมณ์รุนแรง และอาจใช้ความรุนแรงได้ อาการอาจเกิดภายในสองสามวันไปจนถึงหลายสัปดาห์หลังการคลอด อาการอาจมีหลากหลายและอาจเปลี่ยนแปลงได้อย่างรวดเร็ว

อาการของภาวะวิกลจริตหลังคลอด
คุณแม่แต่ละคนจะมีอาการแตกต่างกันไป โดยทั่วไปแล้วมีดังนี้:

• ประสาทหลอน เช่นมองเห็น ดมกลิ่น รู้สึก หรือได้ยินเสียงที่ไม่มีอยู่จริง
• หลงผิด คือมีความคิดหรือความเชื่อที่ไม่เป็นความจริง เช่นคิดว่าคนอื่น ๆ จะทำร้ายลูก
• อารมณ์คึกคัก เช่น พูดเร็ว คิดมาก หรือคิดเร็วเกินไป 
• อารมณ์เศร้า หมดแรง เช่นอารมณ์ซึมเศร้า ปลีกตัว ร้องไห้ หมดเรี่ยวแรง หรือมีปัญหาในการนอนหลับ 
• มีอารมณ์คึกคักและอารมณ์ซึมเศร้าสลับกันไป หรืออารมณ์เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว
• ขาดความยับยั้งชั่งใจ
• รู้สึกหวาดระแวง เช่นสงสัยผู้อื่น หรือรู้สึกหวาดกลัว 
• อยู่ไม่สุข
• นอนไม่หลับ
• รู้สึกหวาดกลัวอย่างมากว่าตนเองจะเป็นแม่ที่ไม่ดี
• รู้สึกมึนงงอย่างมาก
• สับสน เช่น ไม่รู้ว่าอยู่ที่ไหน เวลาเท่าไร
• รู้สึกไม่ผูกพันกับทารก
• ความคิดรุนแรง เช่น ได้ยินเสียงบอกให้ทำร้ายลูก
• มีความคิดอยากฆ่าตัวตาย
• สาเหตุของภาวะวิกลจริตหลังคลอด

ไม่มีใครทราบแน่ชัดว่าภาวะวิกลจริตหลังคลอดเกิดจากอะไร แต่มีแนวโน้มว่าการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนครั้งใหญ่หลังคลอดอาจเป็นตัวกระตุ้น

สิ่งที่เราทราบคือภาวะนี้ไม่ใช่ความผิดของคุณแม่ ไม่ว่าจะเป็นอาการต่าง ๆ หรือความคิดอยากทำร้ายลูก แต่อาการเกิดจากความผิดปกติทางร่างกาย (พันธุกรรม) รวมไปถึงการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม (สถานการณ์ของคุณแม่มือใหม่)

ปัจจัยเสี่ยง
มีปัจจัยบางประการที่ทำให้คุณแม่มีความเสี่ยงต่อภาวะวิกลจริตหลังคลอดมากขึ้นดังนี้:

• การได้รับวินิจฉัยว่าเป็นโรคไบโพลาร์ หรือโรคจิตเภท
• ประวัติคนในครอบครัวมีความผิดปกติทางจิต โดยเฉพาะภาวะวิกลจริตหลังคลอด (ถึงแม้ว่าผู้ป่วยจะไม่เคยมีประวัติความผิดปกติทางจิตมาก่อน)
• การได้รับวินิจฉัยว่ามีภาวะวิกลจริตหลังคลอดจากการคลอดครั้งก่อนหน้า
• ประวัติการใช้ยาเสพติด
• เป็นการตั้งครรภ์ที่ไม่ได้วางแผนมาก่อน
• เป็นการตั้งครรภ์ครั้งแรก
• มีน้ำนมไม่เพียงพอ
• มีปัญหาในการนอนหลับ

เมื่อไรที่ควรพบแพทย์
ภาวะวิกลจริตหลังคลอดเป็นภาวะที่ต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน เพราะอาการอาจแย่ลงอย่างรวดเร็วและเสี่ยงต่อความปลอดภัยของแม่และลูก หากคุณมีอาการต่าง ๆ ที่เข้าข่าย หรือรู้จักคนที่มีอาการเหล่านี้ควรติดต่อแพทย์ทันที หากยังไม่สามารถติดต่อแพทย์หรือไม่ทราบว่าต้องทำอย่างไรอาจติดต่อสายด่วนสุขภาพจิตได้ที่เบอร์โทร 1323

นอกจากนี้ควรแจ้งให้ครอบครัว คู่ครอง หรือเพื่อนที่ไว้ใจได้ทราบถึงสถานการณ์ทันที และหากลุ่มสนับสนุนสำหรับคุณแม่ที่เคยผ่านประสบการณ์นี้มาแล้ว

การวินิจฉัยโรค
แพทย์จะใช้เครื่องมือคัดกรองมาตรฐาน โดยถามคำถามเพื่อให้แน่ใจว่าผู้ป่วยมีภาวะวิกลจริตหลังคลอดจริง โดยอาจถามคำถามเพื่อระบุว่าผู้ป่วยมีปัจจัยต่อไปนี้หรือไม่:

• มีความคิดอยากฆ่าตัวตายหรือทำร้ายลูก
• มีประวัติโรคทางจิตเวช
• มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคทางจิตเวช
• มีประวัติการใช้ยาเสพติด

แพทย์จะพยายามตัดความเป็นไปได้ของการเป็นโรคอื่น และปัจจัยอื่น ๆ ที่อาจส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงของพฤติกรรม เช่นฮอร์โมนจากต่อมไทรอยด์ หรือการติดเชื้อหลังคลอด แพทย์อาจตรวจเลือดเพื่อวัดระดับฮอร์โมนจากต่อมไทรอยด์ ปริมาณเม็ดเลือดขาว และอาจทำการทดสอบอื่น ๆ ที่อาจช่วยได้ 

การรักษาภาวะวิกลจริตหลังคลอด
จิตแพทย์จะเป็นผู้ทำการรักษาโดยจะใช้ยาลดอาการซึมเศร้า ทำให้อารมณ์มั่นคงขึ้น และลดอาการวิกลจริตลง หากผู้ป่วยยังไม่ตอบสนองต่อการรักษาก็อาจใช้การรักษาวิธีอื่น ๆ ต่อไป โดยแพทย์อาจแนะนำให้ใช้การรักษาด้วยไฟฟ้าเพิ่มเติม โดยการรักษาทุกแบบอาจมีการใช้จิตบำบัดและการทำจิตบำบัดแบบกลุ่มเข้ามาช่วยเสริมด้วย 

ขอขอบคุณ
บทความเกี่ยวกับสุขภาพจิตของหญิงตั้งครรภ์และหลังคลอดนี้ถูกจัดทำขึ้นจากการร่วมมือและการสนับสนุนจาก Pranaiya & Arthur Magoffin Foundation เพื่อความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นสำหรับคุณพ่อคุณแม่และลูกน้อย